Dom na rogu Al. Wolności i Kopernika stoi zamknięty, opuszczony. Organizacje, które miały tam swoje siedziby, zostały wyeksmitowane. Okna na parterze zabite dyktą, podwórze opanowuje przyroda. Mało kto wie, że tu w 1902 roku ukrywał się Józef Piłsudski.
Jak mówi dr Juliusz Sętowski z Ośrodka Dokumentacji Dziejów Częstochowy, w lipcu 1902 r. Piłsudski, prawdopodobnie w sprawach konspiracyjnych jako jeden z przywódców PPS, przebywał w Częstochowie. Przez jedną noc ukrywał się w domu Stefana Sikorskiego, urzędnika Huty Częstochowa, członka PPS. Skąd o tym wiemy? W 1929, gdy Sikorski zmarł, ukazało się wspomnienie w „Ekspresie Częstochowskim” i w tym wspomnieniu pośmiertnym zawarta była informacja o pobycie Piłsudskiego w Częstochowie.
Stefan Sikorski mieszkał na rogu ul. Żelaznej, obecnie Kopernika, i ul. Teatralnej, obecnie Al. Wolności. Nie wiemy, w jakim celu przyjechał Piłsudski, możemy się tylko domyślać, że prawdopodobnie kontaktował się z przywódcami częstochowskiej PPS. Przypuszczalnie spędził w tym budynku tylko jedną noc. Ze względów konspiracyjnych to było zasadne – ktoś mógł donieść na policję. Z tego względu Piłsudskiego przeniesiono później w głąb ul. Żelaznej, czyli Kopernika, do mieszkania Stefana Smugi. Był on dobrym krawcem i dobrym muzykiem, grał w kwartecie smyczkowym i należał do Towarzystwa Lutnia. Nie był związany z organizacją. Często tak było, że wiele poświęcenia wykazywali ludzie, którym na sercu leżała wolność kraju.
Sikorski już w 1914 roku wstąpił do Legionów. Uzyskał stopień porucznika (jego obszerny biogram znajduje się w „Oficerach Legionów Polskich. Słownik biograficzny 1914–1917”. Całą swoją karierę po odzyskaniu niepodległości po 1918 r. związał z wojskiem, był oficerem intendentury Wojska Polskiego. Tułaczka legionowa, przebywanie w okopach nadszarpnęło jego zdrowie, miał kłopoty z płucami i przeszedł do rezerwy. Zmarł w 1929 r.
Budynek, w którym zatrzymał się Piłsudski, jest uwieczniony na pocztówkach z 1902 roku; widać go na pocztówce–zdjęciu, wykonanym z głębi ul. Teatralnej od strony Domu Księcia. Był to jedyny budynek murowany przy tej ulicy, co prawda jednopiętrowy, ale o ciekawej architekturze. Padła propozycja, aby na domu, w którym się ukrywał, umieścić tablicę pamiątkową, ale chodzą słuchy, że ma być rozebrany. Wszystkie organizacje, które dotychczas w nim funkcjonowały, zostały wyeksmitowane. To jeden z najstarszych domów; dr Sętowski ocenia jego powstanie na schyłek lat 90. XIX w.
Czy zachował się dom krawca Smugi? Są przypuszczenia, że jest to budynek przy ul. Kopernika w głębi posesji, prawdopodobnie dwupiętrowy. Być może rozebrano go i został po nim tylko ślad – przylegał „plecami” do kamienicy. Ale po Stefanie Smudze zostało coś więcej – obszerny grób na Cmentarzu Kule i życiorys w przewodniku biograficznym „Cmentarz Kule w Częstochowie”. Pozostawił ślad w ludzkiej pamięci, tak jak Stefan Sikorski, oficer Legionów. Pamiętajmy o nich, nawet gdy znikną z powierzchni ziemi budynki, w których toczyła się historia.
AD
