17 lutego, we wtorek wieczorem, pasjonaci lokalnej historii po raz kolejny spotkali się w Willi Generała. Tym razem prelekcję z cyklu Gawędy Historyczne prowadził dr Juliusz Sętowski z Ośrodka Dokumentacji Dziejów Częstochowy. Spotkanie nosiło tytuł: „Kamienicznicy – znani właściciele kamienic częstochowskich przed 1914 r.”, a koncentrowało się na osobach znanych w ówczesnym rozumieniu tego słowa, na społecznikach. – Kiedyś nie wypadało, żeby człowiek znany nie angażował się publicznie – zauważył prowadzący.
XIX-wieczni właściciele kamienic byli nierzadko ludźmi majętnymi. Angażowali się w działalność samorządową, polityczną, kulturową, ale również społeczną, działając przede wszystkim poprzez dwie organizacje. – Towarzystwo Dobroczynności dla Chrześcijan, i równolegle działające Towarzystwo Dobroczynności dla Żydów, posiadało wiele sekcji, np. kolonii letnich, opieki nad ubogimi, opieki nad dziewczętami i wiele innych. Potrzeba było i ludzi, i finansów, żeby to wszystko działało – wyjaśnia Juliusz Sętowski. – Pamiętajmy o tym, że do 1914 roku Częstochowa była jednym z największych, najaktywniejszych pod względem przemysłowym miest Królestwa Polskiego. Ludność, która tutaj napływała, jak opisuje Biegański, miała problemy lokalowe, higieniczne, problemy z właściwym wyżywieniem.
Trudno wyliczyć, jak ogólnie duża pomoc trafiała do potrzebujących, jak wiele osób z pomocy korzystało i się w nią angażowało. Istnieją natomiast konkretne dokumenty, np. roczne sprawozdania sekcji z wyliczeniem składanych datków. Pojedyncze osoby były skłonne wpłacać tysiące rubli. Jednocześnie trzeba pamiętać, że kamienicznicy byli zarazem przemysłowcami, bankierami, właścicielami kantorów. Wśród prowadzących działalność społeczną kamieniczników warto wymienić choćby Markusa Gradsteina.
“Historycznej gawędzie” towarzyszył pokaz zdjęć – archiwalnych, jeśli takie istnieją, oraz współczesnych. W trakcie następnych spotkań poruszony zostanie m.in. temat częstochowskiej społeczności żydowskiej, architektury – projektantów, mieszkańców i zarządców częstochowskich budynków, a także temat Częstochowy na przełomie XIX i XX w. Częstochowy, czyli dzielnic, z których się wówczas składała, ludzi, którzy w nich żyli, zawodów, jakie wykonywali.
Krzysztof Rygalik