102 lata temu, w nocy z 16 na 17 sierpnia 1919 roku mieszkańcy Śląska sprzeciwili się Niemcom rozpoczynając zbrojną walkę o niepodległość. I powstanie śląskie choć zakończyło się porażką, dało początek następnym zrywom w dążeniu do niepodległości.
Powstanie zorganizowane przez Polską Organizację Wojskową Górnego Śląska miało na celu odebranie Niemcom zawłaszczonych ziem. O sytuacji, jaka panowała wówczas w Polsce mówi prof. Zygmunt Woźniczka dyrektor Instytutu Myśli Polskiej im. Wojciecha Korfantego oraz wykładowca Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach:
– Ta sytuacja była dla nas dramatyczna, Chciałem przypomnieć słuchaczom, że na Górnym Śląsku były trzy powstania – w roku 1919, 1920 i 1921. Każde to powstanie wybuchało w innej sytuacji wewnętrznej na Górnym Śląsku oraz innej sytuacji geopolitycznej. W 1919 roku cały teren Górnego Śląska był pod jurysdykcją wojska niemieckiego. Wybuch powstania nastąpił, a powstańcy walczyli z niemieckim wojskiem. Natomiast w 1920 roku sytuacja uległa zmianie – zarówno wewnętrzna, jak i międzynarodowa. Zaczęto wprowadzać w życie ustalenia traktatu wersalskiego o tym, że na Górnym Śląsku przeprowadzony zostanie plebiscyt. Ten plebiscyt miał zadecydować o tym, jak Górny Śląsk zostanie podzielony – czy będzie niemiecki, czy będzie polski.
Bezpośrednią przyczyną wybuchu pierwszej z walk była masakra 15 sierpnia w Mysłowicach, gdzie zgromadzeni górnicy wraz z rodzinami domagali się zaległych wypłat. Gdy tłum wtargnął na teren kopalni, oddział niemieckiej straży granicznej otworzył ogień do ludzi. Zginęło wówczas 10 osób, w tym 13-letni chłopiec. W walce z 1919 roku zginęło wiele osób, a powstanie zwróciło uwagę międzynarodowej społeczności na sprawę Śląska. Pod naciskiem opinii publicznej Niemcy ogłosili amnestię dla uczestników zrywu. Według historyka Jarosława Racięskiego podjęcie walk miało również duże znaczenie psychologiczne:
– Pierwsze powstanie było demonstracją. Tutaj bardzo jasno pokazano, że strona polska jest gotowa złapać za broń, by bronić swoich racji. To miało niewątpliwe znaczenie dla upewnienia części ludzi, że przyłączenie Górnego Śląska do Polski jest nie tylko uprawnione, ale i możliwe.
I powstanie śląskie upadło 24 sierpnia 1919 roku. Choć zakończyło się silnymi represjami ze strony niemieckiej, stworzyło nową sytuację polityczną na Górnym Śląsku, determinując Polaków do większej aktywności niepodległościowej.
Warto zaznaczyć, że w powstania śląskie angażowali się również częstochowianie. Uczestniczyli zarówno w walkach zbrojnych, jak i niesieniu pomocy humanitarnej.
ABK/IAR