Dworzec PKP Częstochowa obchodził 9 listopada zeszłego roku 25-lecie istnienia. Informowaliśmy wtedy, że PKP S.A. zamierza zburzyć gmach „Najnowocześniejszego dworca w Europie” i zastąpić go nowym, mniejszym budynkiem. Sprzeciwiają się temu liczne częstochowskie środowiska, w tym Grupa Elanex. Swoje wątpliwości zgłaszają także członkowie Częstochowskiej Izby Rzemiosła i Przedsiębiorczości.
Zwycięzcą konkursu na projekt architektoniczny nowej bryły dworca okazało się studio Toprojekt, które obecnie pracuje nad finalizacją dokumentacji projektowej. Gdy ten etap dobiegnie końca, PKP będzie mogła wystąpić o potrzebne zgody budowlane a następnie ogłosić przetarg na wyburzenie obecnego i budowę nowego dworca. O szczegółach prac projektowych opowiedział Bartłomiej Sarna z PKP S.A.:
Jesteśmy przekonani, że rozwiązania, które wprowadzimy w Częstochowie przypadną mieszkańcom i turystom do gustu i będą bardziej funkcjonalne niż obecne. Opierają się one na założeniu, że obecny budynek zostanie przebudowany w stylu nowoczesnym i będzie posiadał wszystkie usprawnienia, które powinien posiadać współczesny dworzec. […] Obecnie finalizujemy prace nad przygotowaniem dokumentacji projektowej a także pracujemy nad uzyskaniem wszelkich niezbędnych zgód administracyjnych, niezbędnych do rozpoczęcia przebudowy kompleksu dworcowego. Po zakończeniu tych procesów ogłosimy przetarg na wybór wykonawcy prac budowlanych. Planujemy to zrobić w pierwszej połowie bieżącego roku.
Pomysł wyburzenia dworca, który zdążył stać się jednym z symboli Częstochowy, od samego początku budził kontrowersje zarówno wśród mieszkańców, jak i przyjezdnych. Bezkompromisowe stanowisko w sprawie planów PKP przyjęło Stowarzyszenie Grupa Elanex, które znane jest z piętnowania bałaganu architektonicznego, jaki przez lata zaniedbań w urbanistyce wykwitł w Częstochowie. Grupa Elanex mówi wprost, że zamierza zrobić wszystko, aby obecny Dworzec nie został wyburzony, a zamiast tego zyskał nowe życie. Szerzej omawia to Piotr Pałgan, rzecznik prasowy Stowarzyszenia:
Grupa Elanex oczywiście sprzeciwia się planom wyburzenia dworca. Z kilku przyczyn: przede wszystkim nie podoba nam się, okazały, reprezentacyjny gmach ma zostać zastąpiony przez przystanki autobusowe i niewielki pawilon strefy wejściowej do przejścia naziemnego. To jest tzw. „katastrofa urbanistyczna” – tracimy budynek, tracimy architekturę na rzecz takiej architektury „supermarketowej”, a zatem niepoważnej i nieprzystającej do tego miejsca.
Grupa Elanex wysunęła dotychczas dwie propozycje zagospodarowania budynku Dworca, mieszczące się w obszarze kultury. Pierwszym pomysłem jest zaadaptowanie przestrzeni dworcowej na potrzeby dużego, międzypowiatowego ośrodka kultury, który mógłby funkcjonować we współpracy z samorządem województwa śląskiego. Drugim pomysłem, wysuniętym przez częstochowskich urbanistów z Elanexu, jest stworzenie nowoczesnej biblioteki publicznej:
W Częstochowie brakuje kilku podstawowych obiektów kultury. Nie mamy na przykład dużego, silnego, regionalnego centrum kultury, a ten budynek idealnie się do tego nadaje. Jest świetnie skomunikowany nie tylko z innymi dzielnicami ale też z ościennymi gminami i powiatami przez połączenia kolejowe. Brakuje też w Częstochowie (to jest bardzo odczuwalne) nowoczesnej biblioteki miejskiej. Obecna siedziba Miejskiej Biblioteki Publicznej w Alejach, jest to budynek, który liczy 50 lat. Przez ten czas nie przechodził modernizacji, przez co jest absolutnie niedostosowany np. do osób z niepełnosprawnością ruchową, które nie mogą nawet wejść do wypożyczalni. Jest to mały budynek, który nadaje się na filię śródmiejską ale nie na siedzibę główną biblioteki.
Pojawił się także trzeci pomysł, który został wysunięty przez przedsiębiorców. Znany częstochowski zegarmistrz Stefan Rybicki, wiceprezes Częstochowskiej Izby Rzemiosła i Przedsiębiorczości zdradził, że uformowała się grupa przedsiębiorców, która chciałaby odkupić od PKP budynek Dworca i z zachowaniem pełnej użyteczności dla ruchu kolejowego zaadaptować go jako centrum handlowo usługowe dla lokalnych kupców i rzemieślników:
Jest grupa przedsiębiorców, która jest zainteresowana tym aby odkupić od PKP budynek Dworca. Pomysł jest taki, żeby rzemieślnicy znaleźli tam swoje miejsce, czy też jakieś punkty usługowe, sprzedażowe lub gastronomiczne. Ale to wszystko zależy od PKP, czy oni wyrażą na to zgodę. Trzeba też zobaczyć jaka jest możliwość przebudowy obiektu, bo w obecnym kształcie nie odpowiada naszym potrzebom.
Realizacja takiego pomysłu bez wątpienia odbyłaby się z korzyścią dla PKP. Po pierwsze, nie byłoby konieczności wyburzania dworca, co z uwagi na głęboko usadowioną konstrukcję żelbetową, może się okazać bardzo drogie. Po drugie budowa nowego gmachu też będzie bardzo kosztowna. Dla PKP modernizacja obiektu mogłaby się odbyć bezkosztowo z dodatkowym zyskiem ze sprzedaży obiektu. Także późniejsza eksploatacja budynku byłaby dla PKP tańsza, bo większość kosztów leżałoby po stronie rzemieślników. Może dziwić, dlaczego pomysł stworzenia z Dworca centrum rzemieślniczego nie został do tej pory wysunięty. Piotr Pałgan z Grupy Elanex przekonuje, że takie możliwości są. Konieczne jest jednak odpowiednie podejście do sprawy:
Budynek był projektowany w latach ‘80 a otwarto go w 1996 roku, kiedy w Polsce nie było jeszcze galerii handlowych, nie było nowoczesnych lotnisk w wielu miastach. Standard architektury był po prostu inny. Wtedy ten dworzec wydawał się bardzo nowoczesny natomiast życie szybko go zweryfikowało. Budynek rzeczywiście wymaga przebudowy wnętrz, co jest możliwe. Rozmawialiśmy już z jego architektem, który powiedział, że budynek posiada 4 kondygnacje i w zasadzie można usunąć wszystkie ściany działowe i zorganizować tę przestrzeń na nowo. Jest wiele opcji. Nie rozumiemy jak ktoś rozsądny mógł podjąć decyzję o wyburzeniu tak dużego gmachu, żeby nic sensownego na jego miejsce nie zaproponować.
Obecnie Dworzec jest prawie pusty i nie jest to bynajmniej wina niewłaściwego rozlokowania ścian działowych. W obszarze handlowo-usługowym dworca funkcjonuje zaledwie kilka punktów, co powinno budzić zastanowienie, zwłaszcza w porównaniu do Ryneczku, Placu Czerwonego czy Jagiellończyków. Wielu przedsiębiorców rozważało otworzenie swoich punktów w budynku Dworca jednak niewielu się ostatecznie zdecydowało. Może to wskazywać na nieracjonalną politykę administracji budynku, przez którą Dworzec nie jest w stanie sam na siebie zarobić. Jest to jednak problem dostrzegalny wszędzie tam, gdzie zarządzaniem infrastrukturą okołodworcową zajmuje się machina urzędnicza. A co o planach wyburzeniowych sądzą użytkownicy Dworca?
Na chwilę obecną za nierentowność Dworca obwiniana jest jego architektura, a nie złe zarządzanie. Plany wskazują na to, że zamiast wielkiego gmachu, który można zaadaptować na bardzo wiele sposobów, przygotowywany jest mały budyneczek z wielkim… centrum przesiadkowym. Czy potrzebnym? Bez wątpienia są rzeczy bardziej potrzebne niż kolejny przystanek. Ewentualne pomysły potencjalnego wykorzystania Dworca można przesyłać bezpośrednio do Grupy Elanex. Być może urbanistom uda się stworzyć mapę potrzeb Częstochowy, dzięki której władze samorządowe ostatecznie nie wydadzą zgody na wyburzenie Dworca, a PKP zdecyduje się go sprzedać lub przynajmniej zmienić sposób zarządzania.
