17 lutego 1922 roku Sejm II Rzeczypospolitej uchwalił ustawę o państwowej służbie cywilnej, która weszła w życie 1 kwietnia tego samego roku. Był to bardzo ważny krok na drodze do odbudowy państwa Polskiego. Mija dokładnie 100 lat od uchwalenia ustawy.
Kierownik Oddziału I Archiwów Państwowych w Częstochowie Ewa Dubaj przybliża historię państwowej służby cywilnej:
– Był to bardzo ważny dokument dla ówczesnego czasu, ponieważ po odzyskaniu niepodległości bardzo ważne stało się stworzenie struktur odradzającego się państwa. Po odzyskaniu niepodległości w każdej części zaborców wyglądało to zupełnie inaczej. Dlatego była bardzo pilna potrzeba usystematyzowania i zbudowania jednolitej administracji państwowej i scalenie tych ziem zaborczych w jeden porządny prawdziwy organizm. Ustawa taka dzieliła funkcjonariuszy państwowych na urzędników, wyższych i niższych. Nie istniało formalnie żaden podział ze względu na płeć. Tak naprawdę bardzo ważną częścią tych urzędników byli pracownicy archiwów państwowych, ponieważ sieć archiwalna odrodziła się już dwa lata wcześniej na podstawie dekretu naczelnika Piłsudskiego z 1919 roku.
W okresie wojennym służba państwowa nie istniała, podobnie było też po wojnie. Ustawa z 1922 obowiązywała aż do roku 1974, lecz tak naprawdę omijano w niej uregulowania albo poddawano ją różnego rodzaju nowelizacjom. W ten sposób została całkowicie wypaczona idea państwowej służby cywilnej. Dopiero po zmianach ustrojowych po 1989 roku poczyniono pierwsze kroki ku ponownej ustawie o służbie cywilnej. Ale dopiero 5 lipca 1996 roku taka ustawa została uchwalona i zaczęła obowiązywać od 1 stycznia 1997. Głównym celem istnienia służby cywilnej było zapewnienie zawodowego, rzetelnego, bezstronnego i neutralnego politycznie wykonywania zadań państwa. Ewa Dubaj wyjaśnia gdzie można zobaczyć historyczną ustawę sprzed 100 lat:
– Kopia jest dostępna w ogólnodostępnym serwisie Sejmu, tam jeżeli wpisze się ustawa o służbie cywilnej 1922 rok, z pewnością ona się ukaże oczywiście w wersji takiej nie edytowalnej. To nie jest oryginalny dokument jest to przedruk. Ale można jeszcze oglądać dokumentację związaną z tą służbą cywilną, która jest zgromadzona w wielu archiwach państwowych, m.in. w naszym częstochowskim, chociaż jest tych dokumentów bardzo niewiele. Dlatego, że Częstochowa po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku, nie była miastem, w którym ulokowane były takie właśnie ważne, strategiczne czy centralne urzędy. I z tego powodu ta dokumentacja jest szczątkowa. Jeden urząd w Częstochowie był takim o charakterze okręgowym, był to Okręgowy Urząd Górniczy w Częstochowie. Właśnie tam można znaleźć pojedyncze dokumenty związane ze służbą cywilną.
Wśród odnalezionych dokumentów znajduje się m.in. korespondencja w sprawie powołania egzaminatorów do Komisji Egzaminacyjnej dla przyszłych urzędników, okólniki dotyczące służby cywilnej oraz programy egzaminów dla urzędników. Jeżeli ktoś chciałby się sprawdzić, czy zdałby egzamin, są tam również regulaminy i pytania egzaminacyjne. Oprócz tego na facebooku Archiwum Państwowego w Częstochowie można obejrzeć krótką wystawę o ustawie o państwowej służbie cywilnej.
KKO