W piątek, 27 stycznia, na mocy postanowień Organizacji Narodów Zjednoczonych, na całym świecie obchodzimy Międzynarodowy Dzień Pamięci o Ofiarach Holokaustu. Datę tę wyznaczono na cześć zajęcia przez Armię Czerwoną niemieckiego obozu koncentracyjnego i zagłady Auschwitz-Birkenau w roku 1945. W tym dniu czcimy pamięć sześciu milionów Żydów i milionów innych narodowości i mniejszości, zamordowanych przez nazistowską III Rzeszę.
Holokaustu cały czas budzi ogromne emocje. Należy wiedzieć, że niemiecki okupant nie od razu przystąpił do masowej eksterminacji całego narodu. Pierwotnie dla Żydów planowano autonomiczny okręg wewnątrz nowej 1000-letniej Rzeszy, którego nie mogliby opuszczać bez zezwolenia. Decyzja o „ostatecznym rozwiązaniu kwestii Żydowskiej” zapadła w roku 1942, podczas konferencji w Wannsee.
Czym jednak jest holokaust? Przez ostatnie lata w przestrzeni medialnej pojęcie to było często wykorzystywane bez większych namysłów w doraźnych utarczkach politycznych, z prawej i lewej strony. Odpowiedzi na to pytanie udzielił Wiesław Paszkowski, pracownik Ośrodka Dokumentacji Dziejów Częstochowy, oddziału Muzeum Częstochowskiego: Holokaust to słowo wywodzące się z greckich obrzędów religijnych i oznacza całopalenie, ofiarę całopalną. Pierwszym, słusznym skojarzeniem jest palenie ciał zamordowanych Żydów. Jednak sami Żydzi – zwłaszcza w Izraelu – używają pojęcia Shoah czyli unicestwienie, całkowita zagłada.
Nastroje antyżydowskie, które eskalowały do rozmiarów zaplanowanego, systematycznego ludobójstwa, były niestety czymś powszechnym w całej Europie lat 30. XX wieku. Nie tylko Niemcy, ale i Brytyjczycy, Polacy, Francuzi, Włosi, nawet Amerykanie musieli borykać się z problemem tarć etnicznych i prześladowaniem Żydów. W Polsce owe tarcia miały podłoże ekonomiczne oraz historyczne. Te drugie wywodziły się jeszcze z czasów Powstania Styczniowego, kiedy to wykorzystując cierpienia i słabą pozycję Polaków, Żydzi zapewnili sobie bezpieczne miejsce w ramach Cesarstwa Rosyjskiego. Oczywiście Polacy nie byli bez winy. Kwestie ekonomiczne pojawiły się w latach 20. i 30. XX wieku w czasie kryzysu. Napady, rabunki, pobicia a nawet gwałty jakie dokonywali Polacy względem Żydów, zwłaszcza na wsiach – były ogromnym problemem. Do tego stopnia, że policja sprawców tych przestępstw karała z całą surowością.
Obecnie Holokaust większości ludzi w Polsce i na świecie łączy się nierozerwanie z ludobójstwem Żydów – zdaniem niektórych historyków i badaczy niesłusznie. W ramy ofiar Holokaustu włączają oni także m.in.: Polaków, Romów, homoseksualistów czy osoby z niepełnosprawnościami – fizycznymi oraz mentalnymi. Ich zdaniem cierpienia jakie doświadczył naród Żydowski poza różnicą ilościową, były dokładnie takie same jak innych więźniów obozów koncentracyjnych. Tak samo gazowano Żydów jak Romów, Polaków czy Rosjan.
Osobnym, wartym wspomnienia aspektem są działania Instytutu Pamięci Narodowej, który z okazji Dnia Pamięci przygotował szereg inicjatyw i aktywności, których celem jest większe uświadomienie polskiego społeczeństwa w kwestii Holokaustu. O projektach więcej mówi dr Rafał Leśkiewicz, rzecznik prasowy IPN-u: Przygotowaliśmy wiele inicjatyw, m.in. wystawę pt. “Rzeź. Obraz Treblinki w oczach Samuela Wilenberga”. Przygotowaliśmy liczne spotkania z historykami, wykłady, ćwiczenia, warsztaty, filmy. Także dla najmłodszych mamy wiele ciekawych propozycji, połączenie zabawy i zbieranie wiedzy historycznej. Dokładniejszy opis wszystkich naszych projektów znajduje się na stronie IPN-u.
Przypominanie o wszystkich ofiarach Holokaustu jest ważne także dzisiaj. Niestety nadal nie brakuje osób relatywizujących ludobójstwo czy wręcz podważających jego istnienie.