Hasłem przewodnim II Festiwalu Filmów Dokumentalnych im. Braci Krzemińskich jest „Moja Mała Ojczyzna”. Festiwal to przede wszystkim archiwalne unikaty. W dziedzinie kinematografii Częstochowa naprawdę ma się czym pochwalić. Wszystko zaczęło się od dwóch przedsiębiorczych braci.
Gabinet Iluzji
Władysław i Antoni Krzemińscy, pochodzący z małopolskiego Radomia, byli pionierami nie tylko częstochowskiej kinematografii. W 1899 r. bracia założyli pierwsze kino w Polsce –„Gabinet Iluzji”, który mieścił się w Łodzi przy reprezentacyjnej ul. Piotrkowskiej. Z pokazami filmowymi podróżowali na początku XX w. po ziemiach polskich oraz w głąb Rosji, docierając do Władywostoku. Krzemińscy wykorzystywali przyrządy zakupione od braci Lumière i w firmie braci Pathé.
Po latach wędrówek w 1909 r. bracia Krzemińscy osiedlili się na stałe w Częstochowie, gdzie założyli kinematograf „Odeon” w Alei Najświętszej Maryi Panny 43, siedem lat później przenosząc się do narożnego budynku w Alei Najświętszej Maryi Panny 27. Bracia nie tylko emitowali filmy, wciąż nieme i czarnobiałe, ale również kręcili własne. Tak powstał choćby w 1913 r. słynny „Pożar częstochowskiej zapałczarni”. Samodzielnie nagrali ok. 40 obrazów, ale do dziś przetrwało ledwie 5. „Otwarcie lotniska na Kucelinie w Częstochowie” i „Częstochowa w Hołdzie Poległym Obrońcom Ojczyzny”, oba z 1928 r. nie wyświetlane od stulecia, zostały specjalnie przegrane przez Filmotekę Narodową i zostały pokazane w zeszłym roku na I Festiwalu.
„Moja Mała Ojczyzna” – w pewien sposób idea częstochowskiej imprezy jest powrotem do korzeni. II Festiwalu Filmów Dokumentalnych im. Braci Krzemińskich potrwa od piątku do niedzieli, od 12 do 14 czerwca 2015 r. Pokazy odbędą się kinie Ośrodka Kultury Filmowej „Iluzja”. Festiwal rozwija zeszłoroczną ideę. Nie odbędzie się jednak planowany konkurs filmowy dla mieszkańców Częstochowy; bez ironii można stwierdzić, że konkurs skorzysta przez to na jakości. – Tym razem też zobaczymy filmy związane z Częstochową i zaproszonych gości związanych z Częstochową – mówi Krzysztof Kasprzak, filmowiec i współorganizator imprezy, zarazem jej dobry duch. – Konkurs niestety musieliśmy odwołać, ponieważ dość późno został ogłoszony, przyszło kilka filmów, w związku z tym przełożyliśmy to na następny rok. W przyszłym roku konkurs zostanie wcześniej ogłoszony – jesienią.
W starym kinie
Dyrektorem Festiwalu jest dr Jerzy Mizgalski, prof. AJD, który zwraca uwagę na szczególnie ciekawe filmy festiwalowe. – Chodziło nam o to, żeby pokazać obrazy, które są mało znane mieszkańcom Częstochowy – wyjaśnia Dyrektor Festiwalu. – Chciałbym zwrócić uwagę na, moim zdaniem, na dwa doskonałe filmy. Jeden to „Warszawska pielgrzymka do Częstochowy 1961 r.”. Film zrobiony przez Francuza, a więc nieco inna kultura niż ta, w której wyrośliśmy, bardzo ciekawy. Drugi film miał być filmem propagandowym dla niemieckiego okupanta [„Klasztor oo. Paulinów w Częstochowie 1944 r.”]. Chciano podkreślić, jakie niebezpieczeństwo grozi Jasnej Górze, jeżeli wejdą Rosjanie i jak to Niemcy chronią klasztor przed zagrożeniem.
Film nigdy nie spełnił swojego celu. Nie został wyświetlony, ponieważ Rosjanie rzeczywiście zajęli Częstochowę. Cały Festiwal im. Braci Krzemińskich natomiast rozpocznie się w piątek filmem „Obiekt” (15.00, 15 min.). W sobotę będzie miało miejsce uroczyste otwarcie Festiwalu wraz z projekcją „Czerwonych Gitar i pół wieku” (11.00, 70 min.). Następnie obejrzeć będzie można obraz o zapomnianej wojnie – „Śląsk cieszyński w obrazach 1919 rok” (14.00, 15 min., reż. Janusz Spyra), ww. niemiecki film propagandowy (15.30, 30 min., reż. Georg Kruze) i opowieść żydowskiej częstochowianki o przedwojennym mieście – „Historia mojego życia Noemi Zohar nee Zander” (17.00, 30 min.). W niedzielę, trzeciego dnia Festiwalu, również zobaczymy trzy filmy. „Film o Marku Perepeczce” (11.00, 30 min., reż. Jurek Joniec), opowiadający o życiu prywatnym i zawodowym aktora, ww. film o Jasnej Górze (15.00, 30 min.) oraz obraz zmontowany z archiwalnych materiałów filmowych – „Częstochowa lata 80. XX wieku” (18.00, 30 min., reż. Krzysztof Kasprzak), koncentrujący się na codzienności mieszkańców Częstochowy. Każdemu pokazowi będzie towarzyszyć spotkanie z zaproszonymi gośćmi.
Festiwalowi towarzyszyć będzie w sobotę i w niedzielę III Giełda Filmowa. Kupić bądź wymienić będzie można płyty CD, DVD, książki, plakaty, zdjęcia oraz wszelkie inne filmowe gadżety. Giełda najprawdopodobniej będzie mieć miejsce przez gmachem MGS, w którym znajduje się Kino Studyjne „Iluzja”. I Giełda odbyła się w zeszłym roku, II z okazji otwarcia OKF po remoncie. Częstochowianom zdarzało się wystawiać na sprzedaż przysłowiowe perełki. – Niestety nie dzieje się tak, że ktoś z szafy wyciąga unikalny autograf – mówi Łukasz Dzwonnik, jeden z organizatorów. – Zdarzają się perełki, nie powiem, chyba podczas II Giełdy pojawił się świecący neon, przy barze stała Marylin Monroe, James Dean i jeszcze dwie inne postacie. To robiło wrażenie, przyciągało ludzi.
Organizatorem imprezy, odbywającej się w ramach akcji „Aleje – tu się dzieje”, jest Wydział Filologiczno-Historyczny AJD, WKPiS UMCz, KS OKF oraz KAS FILM. Wstęp na Festiwal w Ośrodku Kultury Filmowej jest bezpłatny.
Krzysztof Rygalik
Na zdjęciu: Sergiusz Sprudin, operator Polskiej Kroniki Filmowej