Archiwum Państwowe w Częstochowie zostało utworzone Zarządzeniem Ministra Oświaty (obecnie Minister Edukacji Narodowej i Sportu) z dnia 21 lipca 1950 r. Właściwą działalność rozpoczęło jednak dopiero w sierpniu 1951 r. kiedy to przekazano instytucji budynek dawnego Archiwum Miejskiego przy ul. Krakowskiej 16 w Częstochowie. Od 1994 r. siedzibą instytucji jest budynek po byłych Częstochowskich Zakładach Przemysłu Bawełnianego „Ceba” przy ulicy Rejtana 13. O działalności Archiwum Państwowego w Częstochowie rozmawialiśmy w Poranku Radia Fiat z Ewą Dubaj, kierownik Oddziału II ewidencji, opracowania i zabezpieczania zasobu archiwalnego.
Archiwum Państwowe, jako urząd administracji państwowej, placówka kulturalno–oświatowa i naukowo–badawcza w toku swej działalności realizuje wiele zadań. Nie wszystkie z nich wydają się być oczywistymi. Charakter działalności Archiwum Państwowego w Częstochowie przybliża Ewa Dubaj:
– Częstochowskie archiwum gromadzi, zabezpiecza o ewidencjonuje najważniejsze historycznie materiały archiwalne z terenu miasta. Naszym zadaniem jest zabezpieczyć dziedzictwo kulturowe, aby kolejne pokolenia mogły zapoznać się ze spisaną historią miasta. Najstarszy dokument w zbiorach pochodzi z 1617 roku, najnowszy z 2022. Całą ewidencję publikujemy w Internecie, na przykład na stronie internetowej szukajwarchiwach.gov.pl. Można tam szukać wszelakich dokumentów, które staramy się digitalizować i publikować w formie cyfrowej. Jest to jednak długi i kosztowny proces.
W ramach działalności kulturalno-oświatowej Archiwum organizuje również wiele ciekawych eventów, w tym m.in. tematyczne wystawy, przygotowywane we współpracy z innymi częstochowskimi instytucjami, czy stowarzyszeniami. Najnowsza propozycja placówki to wystawa „Dawna Poczta w Częstochowie”:
– Pomysł na wystawę narodził się kilka lat temu. Współpracujemy z częstochowskim oddziałem Polskiego Towarzystwa Filatelistycznego. Plany popsuła nam pandemia, w tym roku wraz z filatelistami wróciliśmy do tego pomysłu. Z okazji Międzynarodowego Dnia Archiwów odbył się uroczysty wernisaż w siedzibie przy ul. Rejtana. Na wystawie zgromadzone zostały materiały dotyczące historii poczty w regionie. Najstarszy dokument jest datowany na 1815 rok. Posiadamy również akty prawne Z XIX wieku dotyczące poczty pod zaborami. Zachował się również projekt techniczny oddziału pocztowego przy ul. Kopernika. Nasza rola jest w jakimś stopniu edukacyjna. Warto wspomnieć, że nie jest to nasza pierwsza współpraca z filatelistami. Poprzednia miała miejsce w latach 70. XX wieku.
Archiwum Państwowe w Częstochowie jest również organizatorem i współorganizatorem wielu konkursów o dużych walorach edukacyjnych, przeznaczonych dla dzieci i młodzieży.