W czwartek 20 lipca obchodzimy Międzynarodowy Dzień Szachów. W szachy w popkulturze grają królowie, politycy, nobliści, jednym słowem – geniusze. To oczywiście uproszczony obraz, niemniej gra w szachy jest czymś więcej niż intelektualnym fetyszem, ponieważ realnie wpływa na naszą zdolność logicznego myślenia.
Tak jak wiele innych dobrodziejstw cywilizacyjnych, szachy dotarły do Europy z subkontynentu indyjskiego, szlakiem przez Persję – dzisiejszy Iran, Żyzny Półksiężyc Mezopotamii i kraje arabskie. Na Starym Kontynencie gra po raz pierwszy pojawiła się w Al-Andaluzji, muzułmańskiej części Hiszpanii. Stamtąd szachy rozlały się po setkach europejskich dworów. Grali w nie wszyscy: mieszczanie, duchowni oraz szlachta – to od tej ostatniej zaczęto nazywać szachy mianem „królewskiej gry”.
Ponad tysiąc lat później szachy stały się nieodłączną częścią społecznej świadomości. Każdy o nich słyszał i wie, jak wyglądają figury, lecz nie każdy umie w nie grać, nawet dzisiaj. Zdaniem Joanny Szydłowskiej, instruktorki gry w szachy, trzeba jak najszybciej tę umiejętność posiąść: – To jest gra rozwijająca logiczne myślenie w każdym wieku. Od kilkuletnich dzieci do starszych osób, którzy w ten sposób kształtują swoje myślenie na wysokim poziomie. Bardzo zachęcam do uczenia dzieci do gry w szachy, bo tam każdy musi się wykazać swoim myśleniem. W szachach przeciwnik nie może narzucić nam ruchu, a jedynie zaproponować. Szachy uczą podejmowania decyzji w życiu.
Jak informuje instruktor i sędzia szachowy, a także współzałożyciel klubu Hetman, Igor Pyrkosz, renesansem dla szachów wśród młodzieży okazały się dwa okresy: pierwszym była premiera netflixowego serialu „Gambit królowej”, drugim była pandemia Covid-19: – Chęć nauczenia się gry w szachach bardzo mocno rozkwitnęła wraz z pandemią. Obserwujemy to po rzeszy młodych ludzi w wieku kilkunastu lat, którzy właśnie w okresie pandemicznym zgłaszali się do nas w klubie w SP 9 przy ul. Sobieskiego 15.
Jak zapewnia Pyrkosz, gry w szachy można nauczyć się na każdym etapie życia. Wiek nie jest żadną przeszkodą: – Nauczyć się można w każdym wieku, bo jak mawia porzekadło: szachy są zaraźliwe na każdym etapie życia. Instruktorzy wielokrotnie mawiają, że jeśli chcesz nauczyć się grać w szachy, to najpierw musisz nauczyć się przegrywać. Jeśli nie będę odporny na porażki, to niestety nie osiągnę sukcesu.
Dzieci czy młodzież szukająca partnera do szachowego „sparingu” może zacząć od swojej szkoły. Funkcjonuje bardzo wiele klubów oraz stowarzyszeń połączonych z daną placówką oświaty. Jeden z takich klubów działa w I LO im. Juliusza Słowackiego w Częstochowie, o czym mówi wicedyrektor placówki, Magdalena Rataj: – Są oczywiście osoby, które grają w szachy. Nawet zostały zorganizowane międzyklasowe zawody w szachach. Czasami też reprezentowaliśmy szkołę na zawodach na wyższym szczeblu i nasi uczniowie osiągają sukcesy. Szachy bardzo rozwijają logiczne myślenie, tworzenie strategii i zdolność przewidywania pewnych elementów, co jest obecnie bardzo pożądaną umiejętnością w dzisiejszych czasach.
Zadziwiająca jest ponadczasowość i uniwersalność gry w szachy. Jej reguły są proste i niezmienne, niezależnie od szerokości geograficznej czy różnic kulturowych. I chociaż może wydawać się to bardzo ograniczające to fakt, że naszym przeciwnikiem jest drugi człowiek, tworzy niemalże nieskończoną ilość możliwych ruchów, zagrań i całych strategii. Dzięki temu każda partia staje się inna od poprzedniej, a my kształcimy się na coraz lepszych strategów.