24 i 25 kwietnia będzie miała miejsce w Częstochowie niezwykła konferencja. Na zainteresowanych czeka nie tylko naukowa podróż w przeszłość, ale również doświadczenie przeszłości – u stóp Twierdzy Jasnogórskiej stanie inscenizowany biwak osiemnastowiecznej armii.
A więc wojna
Celem konferencji „Twierdze osiemnastowiecznej Europy. Rzeczpospolita Obojga Narodów i kraje ościenne” będzie zaprezentowanie architektury militarnej twierdz, ich uzbrojenia, dziejów działań zbrojnych, ale organizatorzy nie zapomnieli oczywiście o ludziach, czyli garnizonach oraz oddziaływaniu twierdz na społeczności lokalne. Dodatkowo omówiony zostanie obraz twierdz w literaturze pamiętnikarskiej i historycznej. To wiele tematów.
Nie mniejszy jest zasięg terytorialny omawianych fortyfikacji. Twierdze od Łaby do Dniepru, od Morza Bałtyckiego po Dunaj, ze szczególnym jednak uwzględnieniem Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Konferencja nie bez podstaw koncentruje się na XVIII stuleciu, w wojskowej historii Polski okresie między Wielką Wojną Północną a Insurekcją Kościuszkowską. Konsekwencje ówczesnego zwrotu w historii politycznej Europy odczuwamy do dzisiaj. – XVIII stulecie na umownym obszarze Europy Środkowo-Wschodniej przyniosło zasadnicze zmiany geopolityczne. Wykształciły się trzy mocarstwa, które aż do I wojny światowej współdecydowały o losach Europy – wyjaśnia o. paulin Stanisław Rudziński. – Z punktu widzenia historii wojskowości był to okres charakteryzujący się nie tylko rozbudową armii większości państw oraz wielkimi kampaniami i bitwami, ale również budową i modernizacją licznych twierdz. Twierdze odgrywały ważną rolę. Były to potężne „gwoździe”, które przytrzymywały prowincję przy władcy.
Dodatkową atrakcją będzie kontakt z żywą historią. Pod murami Jasnej Góry zainscenizowany zostanie biwak wojskowy. – Będą to wojska garnizonowe. Nasz rodzimy Garnizon Fortecy Częstochowskiej, czyli żołnierze którzy stacjonowali na Jasnej Górze w XVIII w., jak również na nasze zaproszenie przyjedzie Regiment Garnizonowy von Lattorff z Twierdzy Koźle – wyjaśnia Robert Bagrit z Garnizonu. – Pruski garnizon. Pruska twierdza. Będziemy widzieć różnicę w uzbrojeniu, w komendach. Prawdopodobnie przyjadą jeszcze do nas żołnierze z garnizonu gdańskiego.
Obozowe życie ówczesnych żołnierzy, ubiór, musztra – to będzie można osobiście zobaczyć. Przewidziano również potyczkę między żołnierzami garnizonu jasnogórskiego a pruskimi maruderami, jaka potencjalnie mogłaby się rozegrać w naszym mieście w czasie wojny siedmioletniej. Prusacy operowali wtedy na nieodległym Śląsku. Trzeba przy tym zaznaczyć, że przez potyczkę nie należy rozumieć rekonstrukcji bitwy, ale właśnie odtworzenie walk w niewielkiej skali.
W piątek 24 kwietnia grupy rekonstruktorskie rozbiją biwak między godz. 16.00 a 18.00. O 21.00 żołnierze wezmą udział w Apelu Jasnogórskim, który poprowadzi ks. bp Antoni Długosz. W sobotę 25 kwietnia XVIII biwak rozłoży się pod murami Twierdzy między godz. 12.00 a 17.00. Na 16.00 zaplanowano natomiast wojskową potyczkę. – Jaki będzie tego rezultat, to muszą państwo zobaczyć – mówi Robert Bagrit. O tym, czy Polacy, czy też Niemcy wrócą spod Jasnej Góry na tarczy przekonamy się niebawem.
Program
Spotkanie będzie podzielone na dwie części. Zasadnicza część naukowa konferencji w piątek 24 kwietnia będzie miała miejsce na Jasnej Górze, a w sobotę 25 kwietnia na AJD. Nie przypadkiem wybrano na miejsce spotkania Twierdzę Jasnogórską, ufortyfikowane w XVII w. sanktuarium. – Jakby wzornikiem architektonicznym były fortyfikacje miast włoskich – wyjaśnia o. Stanisław Rudziński. – W naszych zbiorach bibliotecznych znajduje się dzieło wydane w Wenecji w 1590 r., „Fortyfikacje miast”. Są tam też graficzne wzorniki, jak ufortyfikować, jak otoczyć liniami obronnymi, murami obronnymi, fortyfikacjami zarówno miasto jak i pałace. Zaczerpnięty jest właśnie z tego dziełka typ twierdzy jasnogórskiej – palazzo in fortezza.
Dwudniowa konferencja zostanie otwarta 24 kwietnia o 14.00 w Sali o. Kordeckiego na Jasnej Górze. Obrady będą dotyczyły „Twierdz Rzeczypospolitej Obojga Narodów cz. 1” (15.00-16.00) oraz „Twierdz klasztornych na ziemiach Rzeczypospolitej Obojga Narodów” (16.15-17.15). Zostały także przygotowane przez o. Stanisława Rudzińskiego (OSPPE) uroczystości kościelne. Msza św. zostanie odprawiona przed rozpoczęciem obrad o godz. 13.30.
25 kwietnia obrady przeniosą się do Wydziału Filologiczno-Historycznego AJD. Zostaną podjęte kwestie „Twierdz osiemnastowiecznej Europy” (9.00-11.45) oraz „Twierdz Rzeczypospolitej Obojga Narodów cz. 1” (12.00-13.15). Między 13.15 a 14.00 nastąpi podsumowanie konferencji i dyskusja. Pokazy rekonstruktorskie będą trwały w tym samym czasie.
Organizatorami międzynarodowej konferencji naukowej są: Polskie Towarzystwo Historyczne Oddział w Częstochowie, Instytut Historii Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie i Stowarzyszenie Garnizon Fortecy Częstochowskiej oraz Wydział Historyczny Państwowego Uniwersytetu Pedagogicznego im. Pawła Tyczyny w Humaniu i Państwowy Historyczno-Architektoniczny Rezerwat „Stary Humań” z Ukrainy. W Komitecie Honorowym Konferencji zasiedli Przeor Jasnej Góry o. Marian Waligóra, Rektor Akademii im. Jana Długosza dr. hab. inż. Prof. AJD Zygmunt Bąk, Prezydent Miasta Częstochowy Krzysztof Matyjaszczyk oraz Starosta Powiatu Andrzej Kwapisz.
Krzysztof Rygalik