„Wszystko na świecie jaśniało, kwitło, pachniało, śpiewało. Ciepło i radość lały się z błękitnego nieba i złotego słońca …” – Nad Niemnem to najbardziej znana powieść Elizy Orzeszkowej i tegoroczna lektura podczas Narodowego Czytania. Książka powstawała w latach 1886–1887 i mimo upływu lat – wciąż zachwyca i porywa.
O tym, dlaczego warto organizować akcje promujące czytelnictwo, w tym Narodowe Czytanie właśnie, mówi prof. Agnieszka Czajkowska z Uniwersytetu Jana Długosza w Częstochowie:
– Narodowe Czytanie odbywa się od 2012 roku. Miało już kilkanaście edycji i to chociażby świadczy o potrzebie takiej właśnie inicjatywy. Narodowe Czytanie wspierane mocą autorytetu prezydenta jest ważną powtórką nie tylko z naszej literatury, ale i z naszej tożsamości.
Prof. Czajkowska zauważyła, że od lat podczas Narodowego Czytania lektury wybierane są zwykle z kanonu wieku XIX. Jej zdaniem jednym z powodów takiego stanu rzeczy jest fakt, iż wówczas powstało pojęcie narodu, choć ten w Polsce zrodził się setki lat wcześniej. Zdaniem profesor, dobrym pomysłem byłoby sięgnąć po lektury np. z nieco „młodszej półki”:
– Myślę też, że warto byłoby też zajrzeć głębiej z wiek XX i odsunąć się trochę od kanonu szkolnego, który wszyscy gdzieś w pamięci mamy. Popatrzeć szerzej, przypominając np. znakomitą książkę Wittlina – „Sól ziemi”.
Prof. Czajkowska podkreśliła, że Narodowe Czytanie ma sens z wielu powodów. Jednym z nich jest bogactwo słów, wypływające z książek należących do kanonu:
– Uważam, że jest to znakomita idea i mimo różnych przeciwności warto ją kontynuować. Książki, które są czytane, są zapisem naszego kodu kulturowego, tablicą wartości polskich oraz skarbnicą języka. To, jak dziś mówimy, myślimy, formułujemy nasze wypowiedzi, często zdumiewa i przeraża. Ogromne bogactwo polskiego słownictwa znajduje się w tych książkach i m.in. z tych powodów warto po nie sięgać.
Nad Niemnem to książka, która ze względu na barwne opisy, wyrazistych bohaterów i odwołania historyczne porównywana jest do Mickiewiczowskiego Pana Tadeusza. Żadne inne dzieło pisarki nie zostało tak entuzjastycznie przyjęte przez recenzentów. Nad Niemnem cieszyło się popularnością i uznaniem kolejnych pokoleń czytelników. Książka ta to jeden najważniejszych utworów literatury polskiej, podejmujący tematykę Powstania Styczniowego, którego 160–lecie obchodzone jest w 2023 roku.