1 listopada Kościół obchodzi uroczystość Wszystkich Świętych. Wspominamy wtedy tych, którzy bardzo często oddali za wiarę swoje życie, lub swoim postępowaniem pokazali, jak powinien żyć chrześcijanin, a którzy przez to zasłużyli na świętość. Relikwie świętych to ważny element naszej wiary. Są dla nas namacalną pamiątką po wielkich ludziach naszego Kościoła, a jednocześnie symbolem stałej obecności ducha świętych wśród nas. Otaczamy je wielką czcią i szacunkiem, a często są dla nas swego rodzaju utożsamieniem świętego, do którego się modlimy.
Słowo relikwia pochodzi od łacińskiego słowa „resztki, szczątki”. Sobór Watykański Drugi wspomina o relikwiach w Konstytucji o Liturgii Świętej: „Zgodnie z tradycją Kościół oddaje cześć świętym i ma w poważaniu ich autentyczne relikwie oraz wizerunki”. Kult relikwii jest formą pobożności, która w Kościele jest obecna już od pierwszych dekad chrześcijaństwa. – Rozróżniamy kilka rodzajów relikwii – wyjaśnia ks. Mariusz Bakalarz, rzecznik archidiecezji częstochowskiej:
– Tradycja Kościoła rozróżnia relikwie pierwszego stopnia, czyli cząstki ciała świętych, zazwyczaj ich kości, bo przeważnie tyle zostaje po rozkładzie ciała, ale czasami są to, tak jak w przypadku św. Jana Pawła II, jego krew, która została zachowana, włosy. Rozróżnia się także relikwie drugiego i trzeciego stopnia. Relikwie drugiego stopnia to przedmioty używane za życia przez świętych, na przykład ich ubrania, przedmioty użytku codziennego. Relikwie trzeciego stopnia to te, które miały styczność z osobą świętego albo z przedmiotami, których używał. Ważne jednak, by w relikwiach widzieć przede wszystkim znaki obecności świętych. Już u początku Kościoła groby świętych otaczano wielką czcią. Ich ciała, które przecież były świątynią Ducha Świętego, ale przecież też ciała, w których doznawali męczeństwa, albo ciała, w których przeżywali swoje życie po Bożemu, były znakiem obecności świętych, którzy, jak wierzymy, są już duchowo po drugiej stronie. Tajemnice życia i śmierci są już z Panem, ale ich ciała zostawały jako pamiątki, jako znaki ich szczególnej obecności i działania. Kościół otacza relikwie czcią, ale należy tę cześć właściwie rozumieć. Nie jest to cześć równa chociażby Najświętszemu Sakramentowi, ale cześć, w której czcimy, oddajemy cześć ciałom świętych, ich szczątkom, a w nich tak naprawdę świętym. Relikwie mają być przypomnieniem o świętych. Zgodnie z tradycją Kościoła, relikwie męczenników umieszczano w ołtarzach. Nie po to, by ołtarzom dodać chwały, ale po to właśnie, by relikwiom dodać jeszcze większego splendoru, że na ich szczątkach sprawowano najświętszą ofiarę, tak jak pierwsi chrześcijanie sprawowali najświętszą ofiarę w katakumbach na grobach męczenników.
Przechowywane w specjalnych relikwiarzach relikwie świętych są obecne w wielu kościołach, czy kaplicach, również w naszym kraju. Wiele tych miejsc staje się miejscami pielgrzymek i szczególnego kultu danego świętego:
– W wielu kościołach mamy relikwie świętych, błogosławionych, tych sprzed wieków, ale także i tych całkiem współczesnych. One wszystkie mają nam być przypomnieniem o świętych, pamiątkami, ale i ukierunkowaniem. Tak jak drobiazgi, przedmioty, które odziedziczyliśmy po naszych przodkach. Drobne przedmioty, które dostaliśmy od kogoś przypominają nam o kimś. Jak pamiątki z podróży, też nasze myśli prowadzą gdzieś tam do różnych miejsc sytuacji i przeżyć, tak relikwie świętych mają być nam pomocą w tym, byśmy jeszcze bardziej doświadczyli obcowania świętych, czyli tej łączności nas tutaj na ziemi ze świętymi, którzy są w niebie. No i byśmy też sami świętości zapragnęli.
Kult relikwii w chrześcijaństwie ma swą długą i burzliwą historię. Wyrósł przede wszystkim z ludowej pobożności, z przekonania, że poszczególni Święci Pańscy chętniej wysłuchują próśb zanoszonych przy ich doczesnych szczątkach oraz z licznych cudów, które działy się przy grobach męczenników i potwierdzały to przekonanie. Dlaczego w wierze katolickiej tak bardzo czcimy relikwie świętych i obdarzamy je tak wielkim szacunkiem wyjaśnia o Michał Bortnik, rzecznik Jasnej Góry:
– Ja myślę, że my jako ludzie potrzebujemy takich widocznych znaków, czegoś co dotkniemy, co poczujemy, co możemy zobaczyć, żeby to do nas przemówiło, a tym bardziej coś, co należało do osoby świętej, bo pamiętajmy, że relikwiarze to nie tylko fragmenty kości ciała, ale również różnych przedmiotów, z którymi dany święty miał styczność. Wtedy mówi się o różnych stopniach tych relikwii, ale jednak chodzi o to, żeby to było coś namacalnego, co nam przypomni o życiu tego świętego, co nam pokaże, że rzeczywiście ktoś taki istniał, chodził po tym świecie i może być dla nas przykładem. To jest coś namacalnego, coś, co możemy dotknąć, możemy zobaczyć i zetknąć się jak gdyby z tą świętością, bo często właśnie również te relikwie drugiego, trzeciego stopnia, więc te już nie z części ciała, ale z przedmiotów, z którymi miał styczność dany święty czy błogosławiony, to są właśnie przedmioty życia codziennego, coś o co się ocierał powiedzielibyśmy, i my chcemy się jak gdyby otrzeć o tę świętość i coś dla siebie z tej świętości uszczknąć.
Wiele parafii może poszczycić się posiadaniem relikwii świętych, tych z dawnych czasów, ale również tych z czasów nam współczesnych. Szczególnym miejscem w naszej archidiecezji, gdzie przechowywanych jest ok. 130 relikwii świętych jest Kaplica Relikwii na Jasnej Górze, która otwarta jest dla pielgrzymów tylko raz w roku, 1 listopada. Znajduje się ona pod kaplicą znaną obecnie jako Kaplica Serca Jezusowego:
– Jest to kaplica w XVII wieku wybudowana, w XVII wieku ukończona, w której zebrano wszystkie relikwie, jakie znajdowały się na Jasnej Górze. Ponad setka relikwii, relikwiarzy umieszczonych w szafach we wszystkich ścianach, specjalne szafy przygotowane, trzy ołtarze. I te relikwie właśnie starano się ujednolicić, sposób ich przechowywania. Wiemy, że relikwie są zwykle przechowywane w relikwiarzach, a więc w takich jakby miniaturowych monstrancjach czasem mówimy, co też trochę jest błędne, ale są to relikwiarze, w ścianach przygotowane specjalne szafy, witryny, w których te relikwie są umieszczone i to też nie jest tak, że ta kaplica została ukończona i zamknięta, bo ciągle przybywa nam świętych i ciągle przybywa nam relikwii, jak chociażby tych najświeższych, najbliższych naszemu sercu świętych i błogosławionych Jana XXIII, św. Jana Pawła II. Oczywiście mamy wiele relikwii na Jasnej Górze, ale również w tej kaplicy znajdują się relikwie błogosławionego kardynała Wyszyńskiego, brata Alberta, czy jakże słynne, zwłaszcza w lutym, relikwie św. Walentego.
Jednym z miejsc, gdzie przechowywane są relikwie świętych jest również kaplica Radia Fiat, gdzie znajdują się relikwie św. Jana Pawła II.
